جایگاه فناوری اطلاعات در تحلیل عظیم داده در طرح داستان‌نویسی نوروزی
نوروز داستانی
آخرین ماه سال و نزدیک شدن به نوروز همیشه برای خانواده‌هایی که فرزندان مدرسه‌ای دارند با دغدغه تکمیل پیک نوروزی همراه است.
از طرفی وجود پیک نوروزی میتواند کمک حال دانش‌آموزان باشد تا در تعطیلات هم کمی با موضوعات درسی مواجه شوند و فاصله 15 تا 20روزه تعطیلات نوروز موجب دوری آنها از درس نشود، اما وقتی ذهن به سمت استراحت و تعطیلات متمرکز است کمتر دغدغه کارهای درسی را دارد. امسال خبری جذاب در همین زمینه منتشر شده که جایگزینی داستان‌نویسی با پیک نوروزی را مطرح می‌کند.
پایان کار پیک نوروزی
سال‌هاست پیک نوروزی مهمان خانواده‌های ایرانی است و امسال خبری با عنوان «پیک نوروزی حذف شد» از طرف معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش بیان شد. رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی سازمان آموزش و پرورش در نشست خبری 24 بهمن با بیان این‌که امسال هم تکلیف نوروزی خواهیم داشت، به حذف پیک نوروزی و جایگزینی آن با طرح جدید داستان‌خوانی، داستان‌گویی و داستان‌نویسی اشاره کرد. به گفته او امسال دستورالعملی تنظیم شده تا پیک نوروزی حذف و کودکان و نوجوانان را با داستان آشتی داده و محیطی شاد و مفرح را برای آنها در تعطیلات عید نوروز رقم بزنند.
تولید داده با همکاری دانش‌آموزان
در نگاه اول تغییر نگرش انجام تکلیف اجباری پیک نوروزی با داستان‌نویسی اتفاق باارزشی است، اما اگر بخواهیم در مورد ارزش افزوده این موضوع بیشتر صحبت کنیم باید گفت ایجاد بانک داده‌ای که توسط دانش‌آموزان تهیه می‌شود نیز در نوع خود جذاب است. طبق صحبت‌های بیان شده توسط حکیم‌زاده امسال حق تولید پیک نوروزی برای مدارس وجود ندارد و دانش‌آموزان می‌توانند به یکی از سه روش خواندن یک کتاب و خلاصه‌نویسی آن، بیان یک داستان یا خاطره به‌صورت صوتی یا فیلم با زبان خود یا داستان‌نویسی، تکلیف عید نوروز خود را انجام دهند.
نکات مثبت طرح
یکی از نکات مثبتی که در این طرح وجود دارد نگاه جدید آموزش و پرورش با توجه به تحولات حوزه فناوری است. حکیم‌زاده با بیان این‌که امروز انواع امکانات دیجیتالی و فناوری اطلاعات در اختیار دانش‌آموزان قرار دارد گفت: «با سرگرم شدن دانش‌آموزان در حوزه فناوری اطلاعات زمان کمتری برای مطالعه آنها وجود دارد و از نظر ما تعطیلات نوروزی بهترین زمان برای مطالعه داستان و داستان‌سرایی است.»
نکته مهم و جذاب دیگر طرح آزاد گذاشتن خانواده‌ها و دانش‌آموزان در انتخاب موضوع کتاب یا داستان است. این موضوع کمک می‌کند تا هر کس با نوع نگرش اخلاقی، مذهبی و فرهنگی خود، موضوع را انتخاب کند.
نقش فناوری اطلاعات در اجرای طرح
پس از بیان اهمیت طرح و نگرش مثبتی که امسال قرار است به خانواده‌ها و دانش‌آموزان کمک کند تا ساختار جدیدی از تکلیف نوروزی را تجربه کنند بد نیست نگاهی به نقش فناوری اطلاعات در اجرای این طرح داشته باشیم. در هر طرحی که فناوری اطلاعات وارد آن شده، توانسته نقش تسهیل‌گر و ایجاد ارزش افزوده را داشته باشد. به نظر می‌رسد این طرح نیز از این قاعده مستثنا نیست. در همین باره مجید بایرامی، یکی از مدیران باسابقه مدارس و پژوهشگر حوزه فناوری‌های نوین آموزشی می‌گوید: «به نظر می‌رسد حداقل امسال خبری از استفاده پیش‌بینی شده از فناوری اطلاعات برای تسهیل فعالیت دانش‌آموزان در اجرای این طرح وجود نداشته باشد. البته در بخش داستان‌گویی به‌صورت صوتی و فیلم احتمال استفاده دانش‌آموزان از ابزارهای فناوری اطلاعات مثل دوربین‌های دیجیتال، تلفن‌های همراه و تبلت بدیهی است.» وی افزود: «با توجه به بدنه بزرگ آموزش و پرورش و عدم چابکی لازم، امکان دیجیتالی کردن جمع‌آوری داده‌های این طرح در این بازه زمانی کوتاه وجود ندارد، اما همین تغییر به نظر کوچک در روند تکلیف نوروزی از نظر ما یک تغییر بنیادین محسوب می‌شود و میتواند در آینده زمینه‌ساز بهبود در دیگر فرآیندهای آموزش و پرورش شود.»
تحلیل متن و داده کاوی
شواهد نشان می‌دهد تغییر فرآیند تکلیف عید از پیک نوروزی به داستان، از دیدگاه مسئولان آموزش و پرورش بیشتر برای ترویج ارج نهادن به داستان و آشتی دادن دانش‌آموزان با داستان‌خوانی و داستان‌گویی است، اما از جنبه فناوری اطلاعات خروجی این طرح میتواند بسیار ارزشمند باشد. امروزه موسسات و شرکت‌های زیادی در حال جمع‌آوری داده‌ها هستند و دانش حاصل از تحلیل این داده‌ها بسیار ارزشمند است. با توجه به این‌که تعداد قابل توجهی داده، در حوزه داستان، بعد از این طرح ایجاد می‌شود، در صورتی که این داده‌ها به‌صورت دیجیتالی ارسال و ذخیره شوند، امکان بررسی‌های آماری روی داده‌های ذخیره شده وجود دارد. همچنین با استفاده از نرم‌افزارهای تحلیل متن میتوان روابط مختلفی را کشف کرد که این دانش به‌دست آمده میتواند در آینده راهگشا باشد.
نرم‌افزارهای تحلیل متن قابلیت‌های متنوعی را در اختیار کارشناسان قرار می‌دهند. این تحلیل‌ها میتواند روی تک‌تک نوشته‌ها یا روی کل داده‌ها صورت گیرد. تحلیل متن به‌صورت تکی میتواند گزارش‌های مناسبی مانند تعداد حروف، کلمات و جملات را ارائه دهد. همچنین امکان گزارش تعداد تکرار کلمات پر کاربرد یک، دو یا چند بخشی وجود دارد. در کنار این موارد امکان محاسبه زمان حدودی مطالعه نیز ارائه می‌شود. همچنین فایل‌های صوتی و تصویری ارسالی توسط دانش‌آموزان میتواند با استفاده از کارشناسی دستی و دسته‌بندی شدن، اطلاعات و دانش بسیار مناسبی را در اختیار کارشناسان قرار دهد.
در همین راستا مجید بایرامی به خبرنگار کلیک گفت: «فعالیت‌های اینچنینی برای سازمان آموزش و پرورش کاری بسیار مشکل است و باید شرکت‌های خصوصی در این حوزه وارد شوند و به‌صورت پایلوت نمونه‌ای از تحلیل متن و داده‌کاوی را انجام دهند. آموزش و پرورش دارای لایه‌های مختلفی است که هماهنگی کل این لایه‌ها به منظور تائید چنین حرکتی کار زمانبری خواهد بود و همچنین آموزش و پرورش کمتر به حوزه‌های درآمدزایی وارد شده و نقش شرکت‌ها و سازمان‌های خصوصی در این بخش پررنگ‌تر است.»
به نظر می‌رسد با استفاده از آمارها و تحلیل‌ها میتوان برنامه‌ریزی‌های آتی را به‌سادگی انجام داد و از این دانش به‌دست آمده درآمدزایی کرد. به عنوان مثال ممکن است به‌طور پیش‌فرض رنگ صورتی در ذهن کارشناسان رنگ مورد علاقه دختران و رنگ آبی رنگ مورد علاقه پسران باشد، اما با بررسی و تحلیل متن‌ها مشخص شود که این پیش‌فرض‌ها درست نیست یا این‌که میتوان پی برد تا چه حد محصولات مرتبط با فناوری در تعطیلات نوروزی همراه دانش‌آموزان بوده و از آن در داستان‌های خود صحبت کرده‌اند یا با استفاده از تحلیل‌های کارشناسی آمال و آرزوهای کودکان را حدس زد.
خروجی طرح عظیم‌داده تولیدی
اگر از دیدگاه فناوری اطلاعات به این طرح نگاه کنیم، نتیجه اجرایی شدن این طرح، تولید عظیم داده‌ای از انواع محتواست. با توجه به آمارهای اعلام شده توسط علی زرافشان، معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش امسال هفت میلیون و 266 هزار و 91 دانش‌آموز در دوره ابتدایی تحصیل می‌کنند و اگر طرح داستان به‌عنوان تکلیف نوروزی به‌خوبی اجرا شود، عظیم داده‌ای مناسب تولید خواهد شد، اما نکته حائز اهمیت این‌که به نظر می‌رسد هنوز سازوکار مناسبی برای جمع‌آوری این داده‌ها در نظر گرفته نشده است.
در همین راستا مجید بایرامی، پژوهشگر حوزه فناوری‌های نوین آموزشی می‌گوید: «این‌که تعداد دانش‌آموزان عدد قابل توجهی است میتواند در تولید داده‌ها با حجم بالا کمک کند، اما نبود سازوکار مناسب و همین‌طور دیدگاه یکدست و مثبت همه‌جانبه به حوزه فناوری اطلاعات در بدنه آموزش و پرورش موجب می‌شود که تولید این داده‌ها به روش استاندارد صورت نگیرد. ما در زمینه جمع‌آوری داده‌ها در جشنواره‌های دیگر دانش‌آموزی هم با همین مشکل روبه‌رو هستیم و این موجب شده که کارهای بعدی به کندی و سختی روی داده‌ها انجام شود. در عین حال تولید این حجم داده در نوع خود گزینه مناسبی است که امیدواریم در سال‌های آتی با نگاه دقیق‌تری داده‌ها جمع‌آوری شوند تا در برنامه‌ریزی‌ها بتوان از آن استفاده کرد.».
محسن سمسارپور
(108)
با سلام و ادب و احترام حضور شما.
در نگاه کلی میتوان نسبت به کلیت مسئله ابراز امیدواری نمود. مسئله تعطیلات نوروزی با توجه به مراسمات و مدت برگزاری به نوعی معضل اجتماعی برای خانواده ها بدل شده، چنان که نه تعطیل محسوب میشده (با توجه به حجم کاری و درسی دانش آموزان در مدت تعطیلات) و نه درسی محسوب شده. این مسئه باعث پیامدهای ناهمگونی شده که در حیطه آسیب های اجتماعی میبایست مورد بررسی قرار بگیره.
مورد تکنولوژیک مسئله همانطور که اشاره کردید مطالعه حجم نسبتا زیادی از کتاب است که هم به نوعی نگاه فرصت گونه و هم نوعی نگاه مجرمانه میتوان به آن داشت. فرصت گونه از آن جهت هست که آشتی با کتاب و اجبار به خواندن کتاب باعث جدا شدن کودکان و نوجوانان از محیط آنلاین و نزدیکی با یار قدیمی بشریت یعنی کتاب خواهد شد. در نگاه دوم باعث خرید حجم زیادی از کتاب خواهد شد که به صنعت در حال افول چاپ و نشر کمک خوبی خواهد کرد. اما جایی نگاه دو لبه به مسئله خواهد شد که مدارس با ورود به مسئله نگاه را تغییر دهند. اجبار به خرید نوع خاصی از کتاب به طور مثال میتواند کل قضیایا را زیر سوال ببرد! از طرفی تا جایی که من اطلاع دارم به منظور تحلیل داده تولید شده انتهایی ابزار قابل اتکایی به زبان فارسی نداریم. پس هدر رفت اطلاعاتی در زمینه تولید اطلاعات خواهیم داشت که میزان زیادی ازاین داده ها نهایتا به سطلهای زباله خواهد رفت در حالی که میتوان از انها حتی به منظور استعداد یابی از کودکان استفاده نمود.
در کل باید به نظاره بازخورد این طرح نشست تا عیب و نقص و مزایای آن را بیشتر بررسی کرد اما در کل شخصا به آینده آن امیدوارم.
ارادتمند
حسینی
بسیار جذاب بود