هوشمندی در خدمت کتاب
سی و دومین نمایشگاه بینالمللی كتاب تهران با شعار «خواندن، توانستن است» از ۴ تا ۱۴ اردیبهشت در مصلای بزرگ تهران برگزار شد. فناوری هرسال به كمك برگزاركنندگان نمایشگاه آمده تا امكانات بیشتری را در اختیار بازدیدكنندگان قرار دهند. از تبدیل بنهای تخفیف كاغذی به بنهای هوشمند گرفته تا استفاده از ابزارهای مختلف برای اطلاعرسانی مانند وبسایت و اپلیكیشنهای تلفن همراه، همه در خدمت كمك به اجرای بهتر نمایشگاه بودهاند. اضافه شدن بخش ناشران دیجیتال هم در سالهای اخیر نشان میدهد فناوری اطلاعات در حوزه نشر هم وارد شده و در حال تغییر عادت كتابخوانی ماست.
نویسنده : محسن سمسارپور
بنهای كاغذی، بنهای دیجیتال
سالهاست نمایشگاه كتاب با حضور ناشران داخلی و خارجی برگزار میشود. حضور ناشران داخلی معمولا با ارائه تخفیف در خرید همراه است و این موضوع باعث شده هر سال تراكنش مالی زیادی در نمایشگاه كتاب رخ دهد. از طرف دیگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حمایت از كتاب و كتابخوانی هر سال بنهای تخفیف برای دانشجویان، اساتید و فرهنگیان ارائه میدهد كه این موضوع نیز به رونق خرید و فروش كتاب در نمایشگاه كمك كرده است. مساله مهمی كه شاید فناوری توانسته تا حد زیادی نقش تسهیلگر را در آن بازی كند، بنهای تخفیف است.
بنهایی كه سالها قبل بهصورت كاغذی توزیع میشدند و امروز بهصورت دیجیتال در اختیار افراد قرار میگیرند. بنهای كاغذی جدای مصرف بیش از حد كاغذ، به دلیل عدم امكان رهگیری مناسب و خرید و فروش در بازار سیاه، گزینه مناسبی نبودند و كمكم این بنها جای خود را به بنكارتهای فیزیكی دادند. اما امروز مساله دیگری كه مشكلاتی را برای افراد به وجود آورده حجم زیاد درخواستها و صفهای طولانی دریافت بنكارت است.
از سوی دیگر هر سال تعداد زیادی كارت الكترونیكی صادر میشود كه در انتهای نمایشگاه بدون استفاده خواهد بود. هزینه تولید كارتهای دیجیتالی هم بالاست و این موضوع نیز باعث شده برگزاركنندگان نمایشگاه به فكر چارهای دیگر باشند. دو سال پیش پیشنهاد استفاده از NFC و پرداخت توسط موبایل ارائه شد، ولی با توجه به نبود زیرساخت مناسب، این طرح با استقبال ناشران و خریداران روبهرو نشد. راهكار پیشنهادی سال گذشته انتخاب كارت ملی بهعنوان بنكارت بود كه به نظر كاربردی میرسد. در این طرح افرادی كه قصد دریافت بن كتاب را دارند، میتوانند به جای دریافت كارت الكترونیكی جدید، كارت ملی را انتخاب كنند. دستگاههای كارتخوان موجود در نمایشگاه امكان استفاده از كارت ملی را به جای كارت الكترونیكی ارائه میدادند و بهاینترتیب نه نیازی به دریافت حضوری كارت جدید بود و نه هزینه زیادی برای صدور كارت جدید به هدر میرفت.
دستگاههای پرداخت؛ از قدیم تا امروز
شاید جنبه فروشگاهی نمایشگاه كتاب بیشتر از جنبه نمایشگاهی آن به چشم بیاید و پرداخت یكی از مسائلی است كه بدون حضور فناوری بسیار سختتر بود. از زمانی كه دستگاههای كارتخوان امكان استفاده از كارتهای عابربانك را برای خرید فراهم كردند نمایشگاه كتاب نیز با مجهز كردن غرفهها در نمایشگاه این امكان را برای خریداران ارائه كرده است، اما مساله پرداخت از طریق دستگاههای كارتخوان بانكی همیشه با مشكلاتی روبهرو بوده و هر سال یكی از دغدغههای مهم ناشران و خریداران بوده است. ابراهیم عابد، كارشناس ارشد اداره مخابرات و طراح سیستم مخابراتی مصلای تهران میگوید: «سالهای ابتدایی و قبل از ورود اداره مخابرات برای تجهیز نمایشگاه در مصلای تهران، خطوط تلفن شهری و استفاده از سوئیچهای سانترال این امكان را برای غرفهداران فراهم میكرد تا با استفاده از یك خط تلفن، دستگاههای كارتخوان خود را فعال كنند. این مدل از ارائه خدمات مشكلات مختلفی داشت؛ از جمله اینكه سرعت انتقال اطلاعات از طریق خطوط تلفن بسیار پایین بود و معمولا تراكنشها به مشكل برمیخورد. از طرف دیگر تعداد بالای تراكنشها بار زیادی را سمت خطوط منتقل میكرد و مدیریت پرداخت از طریق دستگاههای كارتخوان با مشكلاتی روبهرو میشد.»
به گفته این كارشناس، سالهای بعد استفاده از خطوط E1 موجب شد سرعت انتقال اطلاعات بیشتر شود، اما باز هم مشكلات قبلی به دلیل استفاده از خطوط تلفن برای انتقال اطلاعات پابرجا بود. در ادامه مخابرات تهران، مامور طراحی مدل جدیدی برای ارسال اطلاعات با سرعت بالا شد. از همینرو یك مركز كوچك مخابراتی در مصلای تهران برای برگزاری نمایشگاههای مختلف طراحی شد و تجهیزات بهصورت ثابت در مصلای تهران نصب شدند. استفاده از ADSL موجب افزایش سرعت انتقال داده و اطلاعات شد و دستگاههای كارتخوان مجهز به ADSL مورد استفاده قرار گرفت. البته در طراحی این مدل از سیستم، ADSL جداگانهای استفاده شد تا بار ADSL شهری روی آن نباشد. همه اطلاعات دستگاههای كارتخوان با استفاده از دستگاه خاصی جمعآوری میشوند و از طریق یك اتصال نقطه به نقطه (Point to Point) به شركتهای ارائهدهنده خدمات پرداخت منتقل میشوند. این مدل سالهاست در مصلای تهران برای نمایشگاههای كتاب و دیگر نمایشگاهها استفاده میشود.
امسال ۴۰۰۰ دستگاه كارتخوان به همین روش در اختیار غرفهداران قرار گرفته و در ازای دریافت كارتخوان هیچگونه هزینهای دریافت نمیشد. البته فقط كارتخوانهای مخصوص نمایشگاه امكان دریافت پول از كارتهای بن تخفیف نمایشگاه را داشتند.
مساله دیگری كه بسیاری از ناشران با آن مواجه هستند، استفاده از دستگاههای كارتخوانی است كه امكان استفاده سیار دارند و ناشران و غرفهداران قصد دارند از آن در نمایشگاه كتاب استفاده كنند. مشكل اینجاست كه این دستگاهها از خطوط تلفنهمراه و سیمكارت استفاده میكنند و آنتندهی دو شركت بزرگ ارائهدهنده تلفنهمراه در مصلای تهران گاهی با مشكلاتی مواجه میشود. ابراهیم عابد میگوید:
«از آنجا كه بحث حریم خصوصی در مساله تلفن همراه بسیار حائز اهمیت است به دلیل مراجعه افراد در یك مكان عمومی و تلاش برای حفظ حریم خصوصی ممكن است برخی اوقات در آنتندهی تلفن همراه اختلالاتی رخ دهد. از طرف دیگر با توجه به اینكه خریداران دارای بن تخفیف فقط میتوانند از دستگاههای كارتخوان نمایشگاهی استفاده كنند پیشنهاد ما به غرفهداران استفاده از همان دستگاههاست كه كمترین مشكل را دارند، اما ارائه خدمات برای دستگاههای كارتخوان شخصی امری است كه با توجه به مسائل مطرح شده احتمالا با چالشهایی همراه است، چراكه امكان ارائه خدمات تلفنهمراه در زمان برگزاری نمایشگاه كتاب در مصلای تهران ممكن است در لحظاتی با وقفه انجام شود كه همین موجب عدم شكلگیری تراكنش بهصورت صحیح میشود.»
از مصلا به شهر آفتاب، از شهر آفتاب به مصلا
مصلای تهران امسال هم میزبان نمایشگاه كتاب بود. چندی پیش نمایشگاه كتاب به شهر آفتاب منتقل شد و دوباره به مصلا بازگشت. جدای بحث دسترسی و امكانات حمل و نقل عمومی مناسب مصلا از نظر تجهیزات و امكانات مورد نیاز برای ارائه خدمات مناسب بهمنظور برگزاری بهتر نمایشگاه، میتوان این دو مكان را بررسی كرد. ابراهیم عابد توضیح میدهد: «سالهاست تجهیزات مختلفی را در مصلای تهران نصب كردهایم و همه تجهیزات تا سال آینده در مصلا میمانند. جابهجایی نمایشگاه كتاب به شهر آفتاب موجب شد نیازمند امكانات و تجهیزات جدید باشیم. متاسفانه معماری اشتباه و استفاده از كابلهای LAN از كف موجب شد با یك بارندگی آسیبهای جدی به تجهیزات وارد شود. از طرف دیگر دسترسی به مراكز مخابراتی در مصلای بسیار مناسبتر است. بهعنوان مثال مركز مخابراتی آزادگان با فاصله بسیار نزدیك از مصلا تهران دارای خطوط پرسرعت انتقال داده و اطلاعات است كه میتواند برای تسهیل در دریافت و پرداخت به غرفهداران خدمات ارائه دهد.»
البته با توجه به برگزاری نمایشگاه كتاب و نمایشگاه قرآن در مصلای تهران احتمالا برگزاری یكی از این دو نمایشگاه در مصلای تهران برای سالهای بعد و به دلیل همزمانی ماه مبارك رمضان با زمان برگزاری نمایشگاه كتاب دچار چالش خواهد بود كه باید دید چهتصمیمی دراینباره گرفته خواهد شد.
چالشهای ناشران دیجیتال
امسال هم نمایشگاه كتاب با حضور ناشران دیجیتال همراه بود، اما در گپ و گفتی كه با برخی از این ناشران داشتیم مسائل مختلفی مطرح شد كه باید بررسی شوند.
اسفند سال گذشته همچنان موضوع حضور یا عدم حضور ناشران دیجیتال در نمایشگاه مطرح بود تا اینكه همان ماه مجوز حضور ناشران دیجیتال صادر شد. بسیاری از ناشران دیجیتال معتقدند ثبتنام در فروردین ماه ۱۳۹۸ موجب شده نتوانند خود را بهخوبی آماده حضور در نمایشگاه كنند. از طرف دیگر با توجه به تمركز بیشتر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر برگزاری نمایشگاه رسانههای دیجیتال برای ناشران دیجیتال، فضای كمتری در نمایشگاه برای این ناشران در نظر گرفته شد.
بسیاری از غرفهداران بخش ناشران دیجیتال در این باره میگویند: «در سالهای اخیر مردم در نمایشگاه رسانههای دیجیتال حضور كمرنگتری دارند، چراكه مخاطبان آن بیشتر افرادی هستند كه از طریق فضای مجازی پیگیر اخبار و اتفاقات جدید هستند و كمتر به حضور در نمایشگاه تمایل دارند، اما نمایشگاه كتاب هر سال با استقبال چشمگیری از سوی بازدیدكنندگان همراه است و به نظر میرسد نشر دیجیتال باید سهم بیشتری از این نمایشگاه داشته باشد.» با توجه به گرانی كاغذ در سالهای اخیر و افزایش چشمگیر قیمت آن در سال گذشته به نظر میرسد شاید حمایت بیشتر دولت از ناشران دیجیتال و ارائه فضای مناسبتر برای این ناشران در نمایشگاه كتاب به رونق هرچه بیشتر این صنف كمك كند.
البته امسال فقط به ناشران دیجیتالی مجوز حضور در نمایشگاه داده شد كه تولیدات آنها محور محتوایی دارد و ناشران دیجیتالی كه در حوزه بازی، انیمیشن و … فعال هستند فقط مجوز حضور در نمایشگاه رسانههای دیجیتال و بازیهای رایانهای را خواهند داشت.
سایت و اپلیكیشن
نتیجه ۳۲ سال تجربه برگزاری نمایشگاه كتاب، ایران را در موقعیت خوبی قرار داده تا نمایشگاه كتاب تهران بهعنوان یكی از بزرگترین نمایشگاههای كتاب در جهان مطرح باشد. در كنار قدمت بالای نمایشگاه، استفاده از فناوری در تسهیل برگزاری، موضوع مهمی است. وبسایت نمایشگاه كتاب تهران https://tibf.ir به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی در دسترس عموم قرار گرفت. در این سایت اطلاعات كاملی از زمان برگزاری نمایشگاه، امكان ثبتنام غرفهداران، امكان مشاهده اخبار و اطلاعات مرتبط با نمایشگاه و همچنین محل قرارگیری غرفهها روی نقشه نمایشگاه قرار گرفت. این وبسایت كمك کرد تا بسیاری از فرآیندهایی كه قبلا بهصورت حضوری انجام میشد بهصورت الكترونیكی طی شود. امكان جستوجوی ناشران یكی از مواردی است كه به كاهش تلف شدن وقت مراجعهكنندگان كمك خواهد كرد.
امروزه اكثر كارها با استفاده از تلفنهمراه انجام میشود. اپلیكیشن نمایشگاه كتاب برای افرادی كه علاقهمندند همه چیز را در گوشی خود داشته باشند، بسیار مناسب بود. اطلاعات همه غرفههای نمایشگاهی به تفكیك موضوع و محل قرارگیری آنها در نمایشگاه در اپلیكیشن تلفنهمراه نمایشگاه موجود بود. یكی از مزایای این اپلیكیشن امكان دانلود همه اطلاعات روی گوشی و استفاده آفلاین از آن بود. از آنجایی كه معمولا در نمایشگاه امكان استفاده آنلاین نیست، این قابلیت میتوانست بسیار حائزاهمیت باشد. حجم برنامه بسیار پایین و حدود6/3مگابایت برای نسخه اندروید است كه با دانلود و نصب آن میتوانید به دیگر اطلاعات نیز دسترسی پیدا كنید. البته نسخه iOS این اپلیكیشن در دسترس نیست. نسخه اندروید این اپلیكیشن بیش از ۵۰۰۰بار دانلود شد و با گرفتن امتیاز 5/3 در رده اپلیكیشنهای متوسط رو به بالاست. با استفاده از این اپلیكیشن میتوانستید كتاب یا ناشر مورد نظر خود را از دستهبندی مدنظر جستوجو كنید. نكته حائز اهمیت اینكه میتوانستید در این اپلیكیشن یك حساب كاربری ایجاد كرده و همه جستوجوهای خود را به بخش علاقهمندیها اضافه كنید. اگر قصد داشتید برای حضور در نمایشگاه برنامهریزی زمانی مناسبی داشته باشید و مستقیم به سمت مقاصد خود حركت كنید، استفاده از این اپلیكیشن بسیار مناسب بود.
(42)
