.: محسن سمسارپور :.

دات آی‌ آر در صدر
در سال‌های اخیر، تولید محتوا در وب فارسی رشد روزافزونی داشته و از طرف دیگر استفاده از دامنه‌های فارسی هم به‌طور چشمگیری افرایش یافته است. ایران در حال حاضر از نظر تعداد دامنه اینترنتی فعال، بزرگ‌ترین كشور منطقه است. ایران با رشد ۴۵ درصدی در میان چهار كشور برتر جهان از نظر رشد دامنه اینترنتی قرار دارد. فرضیات و زوایای مختلفی در مورد رشد تعداد دامنه‌های فعال اینترنتی ایرانی وجود دارد كه در این گزارش آنها را بررسی كرده‌ایم.

دامنه‌های ایرانی
پژوهشگاه دانش‌های بنیادی به‌عنوان متصدی ثبت دامنه‌های ایرانی با پسوندهای مختلف كه همگی به .ir ختم می‌شود شناخته شده است. وب سایت Nic.ir درگاه ثبت دامنه‌های ایرانی است و تاكنون ۵۶ نماینده رسمی روی این سایت معرفی شده‌اند كه می‌توانند خدمات ثبت دامنه ملی را انجام دهند و به‌صورت ریالی از كاربران مبلغ ثبت دامنه را دریافت كنند. گرچه دامنه .ir معروف‌ترین دامنه ایرانی به شمار می‌رود، ولی دامنه‌های co.ir، ایران، ac.ir، id.ir، org.ir ،sch.ir، gov.ir و net.ir دیگر دامنه‌هایی هستند كه ایرانی بودن سایت‌ها را نشان می‌دهند. دامنه‌های ایرانی از سال ۱۳۸۹ توسط Nic.ir ثبت شده‌اند.

آمارهای جهانی
دامنه‌های مختلفی در سرتاسر جهان به ثبت می‌رسند. به‌طور معمول هر كشور از یك پسوند خاص برای ثبت دامنه‌های مربوط به خود استفاده می‌كند. البته پسوندهایی به‌صورت مشترك توسط تمام كشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
طبق آخرین آمار ارائه شده از دامنه‌های ثبت شده در سراسر جهان .com با بیش از ۱۴۰میلیون ثبت بیشترین دامنه ثبت شده در جهان را به خود اختصاص داده است. بین كشورهای جهان نیز آمریكا با ثبت بیش از ۷۰میلیون در مقام اول و كشورهای چین و هلند با بیش از ۲۷ و ۱۵میلیون دامنه ثبت شده در مقام‌های دوم و سوم هستند. ایران نیز در آمارهای منتشر شده رتبه بیست و نهم را به خود اختصاص داده است.

رشد دات آی آر
گرچه شروع فعالیت سایت‌های ایرانی با ثبت دامنه‌هایی با پسوندهای .com و .net و .org همراه بود، ولی با ارائه .ir علاقه كاربران به ثبت دامنه با این پسوند نیز افزایش یافت. ابتدا ثبت دامنه‌های ایرانی و عمومی از نظر قیمت تفاوت چندانی نداشت، اما به مرور زمان با توجه به افزایش قیمت ارز و ثابت ماندن قیمت دامنه‌های ایرانی، مردم بیشتر به ثبت دامنه‌های ایرانی روی آوردند. باتوجه به قیمت دامنه‌های ایرانی برای یك سال حدود ۵ هزار تومان و برای ثبت پنج ساله بین ۱۵ تا ۲۰ هزار تومان، فاصله قیمتی این دامنه‌ها با دامنه‌های عمومی مثل دات كام بسیار زیاد شد. تا امروز به‌طور دقیق یك میلیون و ۱۶ هزار و ۹۳۹ دامنه ایرانی ثبت شده است. این در حالی است كه تا پایان سال ۱۳۹۶ به‌طور دقیق ۹۶۷ هزار و ۹۸۹ دامنه ایرانی ثبت شده بود، یعنی حدود ۵۰ هزار دامنه جدید در سال ۱۳۹۷ ثبت شده است!
در ایران به جز .ir دامنه‌های دیگر نیز ثبت می‌شود، اما این دامنه با اختلاف چشمگیری در صدر جدول دامنه‌های ایرانی قرار دارد. پسوندهای ثبت شده co.ir بالغ بر ۳۹۸۰ دامنه، دامنه‌های ثبت شده با پسوند فارسی ایران ۱۸۹۵ دامنه و شمار دامنه‌های ثبت شده با پسوند ac.ir حدود ۱۳۶۲ دامنه فعال اعلام شده است.
تعداد دامنه‌های فعال به ثبت رسیده با پسوند sch.ir حدود ۲۷۴ دامنه، با پسوند org.ir بالغ بر ۳۰۵ و id.ir بالغ بر ۴۹۴ دامنه برآورد می‌شود. تاكنون ۳۳ پسوند اینترنتی نیز با net.ir به ثبت رسیده است. البته دامنه‌های دیگر فقط توسط ارگان‌ها و مراكز خاص قابلیت ثبت دارند. به‌عنوان مثال پسوند
gov.ir فقط برای سازمان‌های دولتی قابل ثبت است. sch.ir برای مدارس و ac.ir برای مراكز آكادمیك، این در حالی است كه دامنه با پسوند .ir می‌تواند توسط افراد حقیقی و شخصیت‌های حقوقی ثبت شود.

دلایل افزایش ثبت دامنه‌های ایرانی
با رونق گرفتن وب‌سایت‌هایی كه در زمینه تجارت الكترونیكی فعالیت می‌كنند، ثبت و سامان‌دهی این سایت‌ها به چالشی مهم بدل شد. این موضوع كه هریك از فروشگاه‌ها در سامانه‌ای ثبت شوند و بتوانند نماد اعتماد الكترونیكی دریافت كنند راهكاری بود كه برای افزایش اطمینان خریداران اینترنتی در نظر گرفته شد. یكی از قوانین دریافت نماد اعتماد الكترونیكی ثبت دامنه به نام شركت است. از آنجا كه این روند در ثبت دامنه‌های ایرانی ساده‌تر انجام می‌شود معمولا شركت‌ها به سمت ثبت دامنه‌هایی با پسوند .ir روی آورده‌اند. از طرف دیگر برای پخش تبلیغات تلویزیونی در شبكه‌های جمهوری اسلامی ایران الزام ثبت دامنه ایرانی وجود دارد و تنها دامنه‌هایی مجوز نمایش در تبلیغات تلویزیونی را پیدا خواهند كرد كه با یكی از پسوندهای ایرانی ثبت شده باشند. این عامل نیز باعث شد حتی شركت‌هایی كه دارای دامنه‌های عمومی با پسوند دات‌كام بودند به ثبت دامنه با پسوند ایرانی اقدام كنند.
موضوع دیگری كه به رشد دامنه‌های ایرانی كمك كرده محدود بودن افرادی است كه می‌توانند این‌گونه دامنه‌ها را ثبت كنند. طبق قوانین تنها كسانی می‌توانند دامنه‌های ایرانی را ثبت كنند كه ایرانی باشند. این موضوع باعث شده تا تعداد دامنه‌های ایرانی آزاد نسبت به دامنه‌های عمومی بسیار بیشتر باشد و بسیاری از افراد، شركت‌ها، سازمان‌ها و برندها بتوانند نام موردنظر خود را در میان دامنه‌هایی با پسوند ایرانی بیابند.

ایران و منطقه
ثبت دامنه كشورها، یك معیار مهم برای ارزیابی است. ایران با گذر از كشورهایی نظیر سنگاپور، مالزی، هنگ‌كنگ، تركیه، اسلواكی، یونان و فنلاند توانسته خود را به‌عنوان برترین كشور منطقه و چهارمین كشور جهان در رشد ثبت دامنه ملی معرفی كند.

یكی دیگر از مسائل مهمی كه موجب رشد دامنه‌های ایرانی و افزایش ثبت آنها در سال‌های اخیر شده، بخشنامه‌هایی است كه دولت در این زمینه صادر كرده است.
دولت در حال حاضر بانك مركزی را موظف كرده تا در بخشنامه‌ای به همه بانك‌های خصوصی و دولتی از آنها درخواست كند دامنه‌های خود را با پسوندهای ایرانی به ثبت برسانند. به همین دلیل همه بانك‌های خصوصی و دولتی از دامنه ایرانی برای پرتال‌های خود جهت ارائه خدمات به مشتریان استفاده می‌كنند.
دستگاه‌های دولتی هم موظف شده‌اند همه پرتال‌ها و سایت‌های خود را روی دامنه‌هایی با پسوندهای ایرانی و در مالكیت آن سازمان ثبت و راه‌اندازی كنند. این مساله باعث شده پسوند gov.ir نیز رشد كند و تا امروز بالغ بر ۲۳۵ دامنه با این پسوند ثبت شده است. گرچه اجبار از سمت سازمان‌های دولتی بوده است، اما نسبت ثبت دامنه‌های دولتی و حكومتی نسبت به دامنه‌های .ir بسیار پایین‌تر بوده و سهم بسیار بالای آمارها (بیش از ۹۰ درصد) از آن .ir است.

(54)