اوضاع ناوگان حملونقل شهری اینترنتی در صورت سهمیه‌بندی سوخت
مسیر پر پیچ و خم تاكسی‌های آنلاین
چند سالی از اجرای طرح سهمیه‌بندی سوخت می‌گذرد؛ طرحی كه برای مدتی فعال و با تك نرخی شدن قیمت سوخت كنار گذاشته شد. كارت‌های سوخت خودروها این روزها گوشه و كناری افتاده و خاك می‌خورند، اما چند وقتی است زمزمه سهمیه‌بندی سوخت دوباره سر زبان‌ها افتاده و به نظر می‌رسد دولت با رویكرد كاهش قاچاق سوخت، قصد دارد دوباره سهمیه‌بندی سوخت را فعال كند. یكی از مسائلی كه در اجرای دوباره طرح بسیار چالش برانگیز شده، حال و روز تاكسی‌های اینترنتی است كه این روزها بخش بزرگی از حمل و نقل شهری را به خود اختصاص داده‌اند. سوالات زیادی در مورد سهمیه‌بندی سوخت برای این كسب‌وكارها مطرح است، آیا سهمیه خاصی برای تاكسی‌های اینترنتی در نظر گرفته می‌شود؟ میزان سهمیه مشخص است؟ در صورت اختصاص ندادن سهمیه مناسب به این كسب‌وكارها آینده آنها چه خواهد شد؟
دیجیتال در مقابل سنتی
كســب‌وكارهای نوپــا در حــوزه حملونقل اینترنتی در سال‌های اخیر توانسته‌اند جایگاه خود را بین شهروندان پیدا كنند. استفاده از ظرفیت و امكانات موجــود در فضای دیجیتال موجب ارائه خدمات بهتر نســبت به ناوگان حملونقل سنتی شد، اما این روزها بحث سهمیه‌بندی سوخت، این كســب‌وكارها را دچار چالش كرده است. در طرح سهمیه‌بندی سوخت در مرحله قبل برای موسسات اتومبیل كرایه و تاكسی‌های شهری كه زیر نظر شهرداری و تاكسیرانی فعالیت می‌كردند، سهمیه خاصی در نظر گرفته شده بود. به نظر می‌رسد این بار هم در طرح جدید سازوكاری برای تاكسی‌ها و موسســات اتومبیل كرایه در نظر گرفته شود. كســب‌وكارهای نوپا در حوزه حملونقل شهری دارای خودروی شــخصی هســتند و در صورتی كه سهمیه‌ای برای این افراد در نظر گرفته نشود، احتمالا هزینه‌های سفر را افرایش خواهند داد. این موضوع می‌تواند به كاهش استفاده شهروندان از خدمات آنها بینجامد و این كسب‌وكارها را تا پای ورشكستگی بكشاند.
كسبوكارهای نوپا سهمیه سوخت می‌گیرند؟
در ســال‌های اخیــر كســب‌وكارهای نوپا توانسته‌اند بسیاری از مشكلات موجود را بهبود دهند، اما ادامه حیات كسبوكارهای نوپایی كه با سوخت سروكار دارند بسته به تصمیماتی است كه در طرح جدید ســهمیه‌بندی سوخت گرفته می‌شــود. اینكه كســب‌وكارهای نوپای حوزه حملونقل دسترس‌پذیری مردم را برای رسیدن به تاكسی بهتر كرده‌اند و هزینه‌های حملونقل شهری را تا حد زیادی برای شهروندان كاهش داده‌اند، بر كسی پوشیده نیست. كاهش سفرهای بدون سرنشــین در برگشت (موسسات اتومبیل كرایه) و اشــتغال‌زایی را هــم اگر به موارد قبل اضافه كنیم ارزشــمندی این كسب‌وكارها بیش از پیش مشــهود خواهد شــد. اما دلایلی وجود دارد كه ممكن اســت با همه این خدمات مثبت بازهم این كســب‌وكارها شــامل طرح سهمیه خاص نشوند. مواردی چون افزایش آلودگی هوا و كاهش استفاده از حملونقل عمومی (به علت كاهش هزینه‌های حملونقل در كسبوكارهای نوپــا) موجب شــده زمزمه‌هایــی از تخصیــص نــدادن سهمیه خاص به این گروه بر زبان‌ها جاری شود. علیرضــا قنــادان، مدیرعامل ســازمان تاكسیرانی تهــران در مصاحبــه‌ای كــه بتازگی بــا یكی از ســایتهای حوزه فناوری داشــته، راهكار اختصاص ســهمیه خاص به این گروه
را گرفتن مجوز از شهرداری عنوان كرده است. در حال حاضر كســب‌وكارهای نوپــا در حوزه حملونقل از اتحادیه كســب‌وكارهای اینترنتی مجوز می‌گیرند، اما قنادان معتقد اســت كه هر صنفی نیازمند تخصص خاصی اســت و اینكه همه مجوزها از طریق یك اتحادیه صادر شــود امكان نظارت دقیق را كاهش می‌دهد. در حال حاضر قوانین ســختگیرانه‌ای برای تاكسیرانی در نظر گرفته شــده اســت. تاكسی‌ها برخلاف خودروهای شــخصی دو بار در سال باید معاینه فنی بگیرند و برخلاف خودروهای شخصی كه تا چهار سال معافیت معاینه فنی دارند، معافیت تاكســی‌ها پس از ســال اول لغو می‌شود. هر تاكســی پس از ده ســال فعالیت باید تعویض شــود، اما در كســب‌وكارهای اینترنتی، ناوگان نسبتا فرســوده‌تری در حال فعالیت است و هر ماشینی با حداقل امكانات امكان فعالیت در این كســب‌وكارها را دارد. این موضوع می‌تواند در مقیاس بزرگ موجب افزایش آلودگی هوا شود. در ضمن به دلیل كاهش هزینه‌های سفر، تعداد ســفرهای غیرضروری با تاكسی‌های اینترنتی افزایش داشــته كه این موضوع موجب افزایش ترافیك شده است.
زمین بازی متفاوت
برای تغییر ناوگان حملونقل عمومی بدون تهدید كسبوكارهای نوپا سال‌ها فرصت وجود داشــت، اما رویكرد ســابق همچنان ادامه پیدا كرد تا كســب‌وكارهای نوپا با استفاده از قدرت شــبكه‌های اینترنتی توانستند شــبكه انسانی عظیمی برای خدمت‌رسانی ایجاد كنند. در این روند نظارت چندانی بر اینگونه كســب‌وكارها وجود نداشــت و همین موجب شده كه فضای مناسبی برای كسبوكارهای نوپا جهت افزایش ناوگان وجود داشــته باشد. با بررسی كشورهای دیگر كــه در این حوزه فعال هســتند می‌توان دریافت كه الزامات خاصی متوجه كسبوكارهای نوپاســت. به ایجاد اشــتغال نگاه كنیم، حضور تاكســی اینترنتــی در نــگاه اول موجب ایجاد شغل برای قشر زیادی از جامعه شده است، اما اگر فكر مناسبی برای تاكســی‌داران نشود احتمالا بسیاری از آنها با افزایش هزینه‌ها و كاهش درآمد از كار بیكار خواهند شد.
ایجاد یك تناســب بین فضای ســنتی و فضای دیجیتال الزامی اســت. در حال حاضر تاكسیرانی دارای الزاماتی برای تاكســی‌داران خود اســت، پس احتمالا هزینه‌های هر ســفر افزایــش می‌یابد، كســب‌وكارهای نوپا الزامات كمتری دارند و هزینه‌های آنها نیز كمتر اســت، پس امكان كاهش هزینه سفر را دارند. از سوی دیگر، تاكسی‌ها امكانات ویژه‌ای چون حضور در طرح ترافیك را دارند، خدماتی چون بیمه برای آنها لحاظ می‌شود و در پاره‌ای از موارد امكاناتی برای آنها در نظر گرفته می‌شــود، اما رانندگان تاكسی اینترنتی از این خدمات محروم هستند.
اگر قصد دو طرف (ســنتی و دیجیتال) كســب درآمد در سایه خدمت‌رسانی به شهروندان باشد،احتمالا رویكرد تركیبی می‌تواند بهترین نتیجه را داشته باشد. كســب‌وكارهای نوپا داده‌محور هستند و امكان ارائه این داده‌ها برای نهادهای سیاستگذاری را دارند. در عوض نهادهای دولتی می‌توانند عملیات را به كسبوكارهای نوپا واگذار كنند و بحث نظارتی را در نظر داشــته باشند. با این رویكرد تاكســی به كسانی داده می‌شود كه بهترین عملكرد را از نظر مردم داشــته باشند و به مرور زمان تاكسی اینترنتی هم موجب درآمد كسبوكارهای نوپا می‌شود و هم حمایت دولت را به همراه دارد. چیزی كه دسترسی به آن دور از ذهن نیســت و با تلاش می‌توان به آن دست یافت. راه‌كاری كه در بســیاری از كشــورهای جهان در موقعیت مشــابه انجام شده و به نظر نمی‌رسد نیاز به طراحی مجدد آن داشته باشیم.
مزایا و معایب طرح
بیژن زنگه، وزیر نفت یكم آبان در مصاحبه‌ای رســمی می‌گوید: «ســهمیه‌بندی بنزین در دستور كار جدی قرار دارد، اما قصد افزایش قیمت‌ها را نداریم. هدف كنترل مصرف سوخت، جلوگیری از قاچاق آن و عدم وابستگی به واردات است. البته برای شهروندانی كه بیش از حد تعیین شده مصرف داشــته باشند، افزایش قیمت در نظر خواهیم گرفت.» در حال حاضر یارانه سوخت به‌صورت عمومی اعمال می‌شود. با توجه به تفاوت شدید قیمت ســوخت در كشــورهای همسایه استفاده از فناوری اطلاعات و كارت سوخت می‌تواند جلوی قاچاق این كالای باارزش را بگیرد. با كنترل مكانیزه و دقیق میزان مصرف، شناسایی افراد كم‌مصرف و پرمصرف ممكن خواهد بود، اما در همین امر هم متاسفانه چالش‌هایی وجود دارد. از یك سو باید برای خودروهای خاص مثل تاكسی‌ها و وانت‌بارهای عضو اتحادیه تاكسیرانی تمهیداتی لحاظ كرد، از سوی دیگر همین سهمیه خاص به‌دلیل نبود امكان نظارت دقیق می‌تواند موجب سوءاستفاده احتمالی شود. موردی كه شاید در كسبوكارهای نوپای حوزه حملونقل به‌دلیل وجود داده‌های شفاف براحتی امكان‌پذیر باشد. اگر قرار باشد برای كسبوكارهای نوپای حوزه حملونقل در طرح جدید سهمیه در نظر گرفته شود، وجود داده‌های هر یك از رانندگان و مسیرهای طی شده آنها می‌تواند راهكار مناسبی برای ارائه سهمیه مشخص برای هر خودرو باشد.
(35)
با عرض سلام
مثل همیشه عالی بود و الگوی هستید.
موفق و پیروز باشید .
درپناه خدای بزرگ و مهربان