حمایت دیجیتال از موسیقی ایرانی
بررسی پلتفرم‌های ایرانی ازائه موسیقی بر بستر دیجیتال
طبق آمارها گوش دادن به موسیقی یکی از پنج علاقه‌مندی اصلی کاربران ایرانی است. از طرفی رشد استفاده از ابزارهای دیجیتالی مانند تلفن همراه و تبلت در سال‌های اخیر در ایران بالاست. این دو موضوع باعث شده تا جوانان ایرانی با هدف حمایت از تولیدکنندگان ایرانی و ارائه خدمات به مصرف‌کنندگان دست به تولید محصولاتی ایرانی بزنند در حد و اندازه نمونه‌های جهانی.
پیوند موسیقی و دیجیتال
تاثیر موسیقی بر اعصاب و روان به‌صورت علمی ثابت شده و می‌توان آن را به‌عنوان یکی از غنی‌ترین هنرهای جهان برشمرد. موسیقی از دیرباز تا امروز بین انسان‌ها به‌صورت رسم و گاهی آیین مورد استفاده قرار می‌گرفته است. جنگ‌ها، شادی‌ها و غم‌ها همیشه با انواع موسیقی همراه بوده و مردم بخشی از سرگرمی خود را موسیقی می‌دانستند. این بستر مناسب موجب شده راه‌های درآمدزایی زیادی در این حوزه ایجاد شود. حضور محصولات دیجیتالی در ایران ابتدا موجب موج عظیمی از نقض قانون کپی‌رایت شد و این موضوع باعث شد بسیاری از تولیدکنندگان موسیقی و حتی توزیع‌کنندگان آن متضرر شوند. به‌مرور گروه‌های کوچک استارتاپی چون بیپتونز و نواک از تولیدکنندگان موسیقی حمایت کردند و امروز موسیقی دیجیتال به‌عنوان یک کالا و به‌صورت قانونی عرضه می‌شود.
فروش آلبوم یا فروش اشتراک
در حالت سنتی موسیقی روی صفحه، نوار کاست، سی‌دی و دی‌وی‌دی به فروش می‌رفت، اما در حالت دیجیتال دو رویکرد برای فروش موسیقی وجود دارد. برخی از کسب‌وکارها موسیقی را به‌صورت یک آلبوم که چند قطعه موسیقی دارد به فروش می‌رسانند. در این حالت کاربر با خرید آلبوم قادر است هر زمان موارد هر یک از قطعات آلبوم یا کل آن را دانلود کرده و به‌صورت آفلاین از آن استفاده کند. بعضی دیگر از کسب‌وکارها اقدام به فروش اشتراک می‌کنند. در این حالت فایل‌های صوتی در اختیار کاربران قرار نمی‌گیرد و کاربر می‌تواند به‌صورت آنلاین قطعه موسیقی را داخل برنامه مخصوص گوش دهد. درواقع در رویکرد اول فایل محتوا و مالکیت آن در اختیار کاربر قرارگرفته و می‌تواند از آن فایل روی هربستری به‌صورت مجزا استفاده کند، ولی در حالت دوم کاربران تنها قادر به گوش دادن موسیقی داخل برنامه هستند. دو برنامه ایرانی معتبر در این حوزه بیپتونز و نواک، هرکدام یکی از این رویکردها را برای خود انتخاب کرده‌اند. امیر شبانی، مدیر مارکتینگ بیپتونز می‌گوید: «ما رویکرد فروش فایل را برای کسب‌وکار خود انتخاب کردیم، ولی نواک با تمرکز بر فروش اشتراک به کاربران برای گوش دادن به موسیقی به‌صورت آنلاین و آفلاین شروع به فعالیت کرده است.»
ایده خارجی، تولید داخلی
برنامه‌های تلفن همراه در حوزه ارائه موسیقی چند سالی است که در سراسر جهان مطرح است، امیر شبانی، اسپاتی‌فای را معتبرترین می‌داند. شرکت اپل نیز سال‌هاست با تمرکز بر حوزه موسیقی، محصولات مختلفی را ارائه می‌دهد که در حوزه نشر موسیقی دو محصول با نام‌های iTunes و Apple Music را ارائه می‌دهد. از لحاظ رویکرد iTunes فروش فایل را در نظر گرفته و Apple Music بر فروش اشتراک برای گوش کردن آنلاین و آفلاین موسیقی تمرکز دارد.
امیر شبانی در مورد ایده راه‌اندازی بیپتونز می‌گوید: «ما مدعی داشتن ایده جدید نیستیم، ایده راه‌اندازی این پلتفرم کاملا از شرکت خارجی اپل گرفته شده و حتی در نام هم سعی کردیم نامی شبیه به این محصول داشته باشیم، اما هدف ما حمایت از افرادی بود که در حوزه موسیقی ایران زحمت می‌کشیدند و به دلیل نبود بستر مناسب درآمدی از آن نداشتند، در سال‌های اولیه ورود به حوزه دیجیتال بسیاری از سایت‌ها با نقض قوانین کپی‌رایت به درآمد بالایی رسیدند، حال آنکه تولیدکنندگان موسیقی غنی ایرانی هیچ بهره‌ای از آن نمی‌بردند. البته در کنار این هدف ما سعی کردیم محتوای مناسب در حوزه موسیقی فارسی و علم موسیقی تولید کنیم و چند سری پادکست با محتوای کارشناسی شده ارائه‌شده است. همچنین باتوجه به استقبال بی‌نظیر ایرانیان از این بسترها، امکان ارائه گزارش تخصصی از بازار موسیقی ایران برای ما مهیا شده که در حال حاضر این گزارش‌ها در بازه زمانی مشخص ارائه می‌شود.» گاهی استفاده از ایده‌های خارجی و بومی‌سازی مناسب این ایده‌ها می‌تواند موجب استفاده مناسب کاربران ایرانی شود. طبق گزارش‌های ارائه‌شده بیپتونز به مرز یک‌میلیون کاربر ثبت‌نام شده رسیده و این نشان از استقبال کاربران ایرانی دارد.
ورود ارز به کشور با چاشنی نوآوری
یکی از مهم‌ترین مسائل امروز تلاش برای عدم وابستگی به فروش نفت است. شاید بپرسید این چه ربطی به فناوری اطلاعات دارد؟ تلاش‌های جوانان ایرانی در این حوزه می‌تواند موجب عدم خروج ارز و حتی گاهی ورود ارز به کشور شود. تا قبل از حضور سرویس‌های ایرانی برای ارائه موسیقی دیجیتال، کاربران ایرانی با مشکلات عمده‌ای روبه‌رو بودند، درصورتی‌که کاربری قصد خرید یک آلبوم را از نرم‌افزارهای موجود خارجی داشت با دو مشکل عمده مواجه بود، اول این‌که امکان پرداخت اینترنتی از درگاه‌های خارج از کشور برای بسیاری از کاربران ایرانی میسر نیست، دوم این‌که بسیاری از آلبوم‌های هنرمندان ایرانی روی نرم‌افزارهای خارجی وجود نداشت. بیپتونز برای رفع این مشکل شروع به فعالیت کرد.
امروز کاربران ایرانی برای خرید محصولات تولید داخل و حتی تولیدات خارجی دارای مجوز ارشاد نیازی به پرداخت ارزی ندارند و به‌این‌ترتیب ارز از کشور خارج نمی‌شود. البته بیپ تونز اقدامات دیگری در حوزه ورود ارز به ایران انجام داده است. امیر شبانی می‌گوید: «ما برای کاربران ایرانی خارج از کشور و کاربران خارجی که علاقه‌مند به موسیقی ایرانی هستند امکان پرداخت ارزی را ارائه می‌دهیم. با استفاده از این امکان، کاربران ایرانی خارج از کشور به‌راحتی می‌توانند به‌صورت قانونی آلبوم‌های موسیقی دارای مجوز را خریداری کنند.» در نگاه اول این خدمت به ایرانیان خارج از کشور و به علاقه‌مندان موسیقی ایرانی که امکان خرید ریالی نداشتند کمک خواهد کرد، ولی در نگاهی کلی‌تر این خدمت موجب ورود ارز به کشور و رونق تولید ملی در حوزه موسیقی غنی ایرانی خواهد شد.
تحلیل رفتار کاربر
فروش سنتی موسیقی تنها آمار فروش محصولات را ارائه می‌داد، اما فروش آنلاین و دیجیتالی موسیقی می‌تواند گزارش‌های دقیق‌تری را ارائه دهد. از آنجا که در زمان عضویت در چنین سیستم‌هایی کاربران، اطلاعات اولیه خود را وارد می‌کنند می‌توان میزان علاقه‌مندی اقشار مختلف جامعه و گروه‌های مختلف سنی را به انواع موسیقی تحلیل کرد. امیر شبانی در همین باره می‌گوید: «ما سال‌هاست اطلاعات خریدهای مختلف را جمع‌آوری کرده‌ایم و رفتار کاربران را رصد می‌کنیم. بتازگی برنامه‌های توسعه‌ای داریم تا بتوانیم تولیدکنندگان را به سمت علاقه‌مندی کاربران سوق دهیم.»
نواک دیگر پلتفرم ارائه موسیقی دیجیتال ایرانی در این حوزه بر پایه پیشنهاد‌های مناسب به کاربران پایه‌ریزی شده است. نواک براساس تجربه کاربری ثبت‌شده کاربران به آنها موسیقی موردعلاقه‌شان را ارائه می‌دهد. همچنین کاربران می‌توانند فهرست موردعلاقه خود را ایجاد کنند. درواقع در بیپتونز شما آلبوم موسیقی مشخصی را خریداری می‌کنید، اما در نواک می‌توانید آلبوم موسیقی خود را ایجاد کنید. این آلبوم می‌تواند ترکیبی از چند قطعه موسیقی از خوانندگان متفاوت باشد.
حمایت از کالا و موسیقی ایرانی
شاید زمانی که اسم کالای ایرانی را می‌شنویم، به یاد فرش ایرانی یا کفش ایرانی بیفتیم، اما درواقع ایران محصولات فاخر دیگری نیز دارد که حمایت از هرکدام آنها می‌تواند موجب پیشرفت شاخص‌های مهم کشورمان باشد. در گفت‌وگو با امیر شبانی درباره حمایت از موسیقی ایرانی وی گفت: «در حال حاضر حمایت بهتری نسبت به قبل از موسیقی می‌شود، ولی بسیاری از سایت‌ها و برنامه‌های تلفن همراه بدون مجوز در حال ارائه هر نوع موسیقی هستند که بسیاری از آنها ارزش مناسبی ندارند. به نظر می‌رسد با بهبود سیاست‌ها در بحث فیلترینگ می‌توان به نتایج بهتری رسید. اگر قرار باشد موسیقی فاخر و ارزشمند به‌صورت پولی خریداری شود و در کنار آن موسیقی بی‌ارزش به‌راحتی و رایگان در اختیار کاربران قرار بگیرد رقابت سختی را پیش رو خواهیم داشت.» بخش خصوصی در حوزه حمایت از موسیقی ایرانی فعالیت خود را آغاز کرده و به نظر می‌رسد دولت نیز باید دست به کار شود. در حال حاضر برای دریافت مجوز برای قطعات موسیقی تمام مراحل به‌صورت حضوری انجام می‌شود، که با ایجاد بسترهای آنلاین جهت دریافت مجوز برای قطعات موسیقی مراحل آن برای تولیدکنندگان موسیقی بسیار ساده‌تر خواهد بود.
حمایت از نیروی ایرانی
نتیجه حمایت از کالای ایرانی، بهبود شرایط نیروهای متخصص ایرانی خواهد بود. بیپ تونز، نواک و سرویس‌های مشابه با تلاش متخصصان ایرانی و بومی فعال شده‌اند. اگر این‌گونه مشاغل که با رویکرد حمایت از تولید ملی و کالای ایرانی ایجاد شده‌اند حمایت شوند، نیروهای متخصص فنی نیز امنیت شغلی بالاتری خواهند داشت. به گفته امیر شبانی «ایران بازار بسیار بزرگی در زمینه موسیقی دارد که می‌تواند مشاغل زیادی را ایجاد کند. اگر به‌درستی از فعالیت‌های این حوزه حمایت شود شاهد بهبود شرایط خواهیم بود. ما و نواک با دو رویکرد جداگانه (فروش آلبوم و فروش اشتراک) در کنار هم در این بازار حضور داریم و حضور تیم‌های جوان و تازه‌نفس می‌تواند موجب انگیزه برای بهبود شرایط ما شود.»
جایگزین‌های صادرات نفت
سال‌هاست که وابستگی کشور و بودجه آن به نفت است. محصولات دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف می‌توانند جایگزین مناسبی برای صادرات نفت باشند. اهمیت دادن به این حوزه و حمایت دقیق و منطقی از آن می‌تواند از فرار مغزها به کشورهای دیگر کمک شایانی کند. به‌عنوان نمونه موسیقی دیجیتال یکی از حوزه‌هایی است که در سال‌های اخیر موجب عدم خروج ارز و حتی موجب ورود ارز به کشور شده است. در همین راستا آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در یکی از توییت‌های خود می‌گوید: «بیپ تونز و نواک، سرویس‌های خوبی هستند که توسط جوانان ایرانی توسعه داده شده‌اند. استفاده از آن را به علاقه‌مندان موسیقی توصیه می‌کنم.»
محسن سمسارپور
(74)
